aseksualiteit

Aseksualiteit in Nederland door de jaren heen

adm_amber Kennis , , 0 reacties

Het is deze week Ace Week! Een mooi moment om stil te staan bij noemenswaardige momenten voor de aseksuele gemeenschap in Nederland. Vooral in de afgelopen tien jaar zijn er verschillende van dit soort momenten geweest. Daarom hebben we in teken van Ace Week en ons naderende vijfjarige jubileum een tijdlijn gemaakt.

1970: Hadimassa

Van 1967 t/m 1972 zond de VARA het satirisch televisieprogramma ‘Hadimassa’ uit. Hadimassa bestond uit sketches over verschillende onderwerpen in de samenleving. Het programma werd geregisseerd door Dimitri Frenkel Frank. Onder meer Kees van Kooten, Wim de Bie en Annemarie Oster speelden in de verschillende sketches. [1] Een van de sketches die voor het programma is gemaakt ging over aseksualiteit. Hierin speelde Kees van Kooten waarschijnlijk het eerste aseksuele tv-personage ter wereld. Of de sketch bewust over aseksualiteit als seksuele oriëntatie gaat is de vraag. Wellicht zagen de makers aseksualiteit als een fictief element. De sketch lijkt in ieder geval ongeveer dezelfde definitie te gebruiken voor aseksualiteit als we vandaag de dag doen. De sketch houdt de overgeseksualiseerde maatschappij een spiegel voor. Daarmee geeft deze commentaar op ontwikkelingen in de Nederlandse samenleving van toen.

De sketch over aseksualiteit was ook toegevoegd aan een compilatie voor het Rose d’Or Festival in Montreux in 1970. Daar werd deze verkocht aan drie omroepen uit Groot-Brittannië, Duitsland en Finland. [2] Interessant feitje: de BBC wilde eerst de sketch over aseksualiteit eruithalen, omdat ze deze te grof vonden, maar door een fout is de ongeknipte versie toch uitgezonden. [3]

Zie ook onze recensie van de sketch.

1991: bevolkingsonderzoek van Nederlandse kranten

De Gemeenschappelijke Pers Dienst, de Rijksuniversiteit Leiden en de Erasmus Universiteit voerden in 1991 het nationale opinieonderzoek ‘De Staat van het Land’ uit. Dit deden ze onder de lezers van 15 regionale dagbladen. Uit het onderzoek bleek dat onder de ongeveer tienduizend deelnemers 1,5% van de mannen en 2,7% van de vrouwen zichzelf aseksueel noemden (zie Afbeelding 1.). [4][5] Voor zover bekend is dit een van de oudste (teruggevonden) bevolkingsonderzoeken waarin aseksualiteit is meegenomen.

Afbeelding 1: een krantenknipsel van een alinea over aseksualiteit in het artikel ‘Anders geaarden hebben het niet makkelijk’ uit het Nieuwsblad van het Noorden (09-11-1991). Het artikel is gebaseerd op het nationale opinieonderzoek ‘De Staat van het Land’, uitgevoerd onder de lezers van 15 regionale dagbladen. [4]

2005: het Nederlandstalige AVEN forum

David Jay startte in 2001 het Asexual Visibility & Education Network (AVEN). Een onderdeel van AVEN is een forum waarop aseksuele personen met elkaar in contact kwamen en een gemeenschap vormden. De aseksuele vlag, de term ‘demiseksualiteit’ en het dragen van een zwarte ring als symbool van aseksualiteit vonden onder meer hun oorsprong op dit forum. Nog steeds is het AVEN-forum een belangrijke plek voor de aseksuele gemeenschap. [6]

Het AVEN-forum is daarnaast beschikbaar in meerdere talen. Zo is er sinds 2005 een Nederlandstalige versie. Lange tijd was dit een van de weinige plekken waar je in het Nederlands informatie kon vinden over aseksualiteit, en met andere Nederlandse en Vlaamse aseksuele personen in contact kon komen. Ook op het Nederlandse forum zijn nog steeds veel mensen actief en worden er nog steeds verschillende uitjes gepland. [7] Het is ook de plek waar een aantal initiatieven vanuit de aseksuele gemeenschap voor zowel Nederland als België begonnen. Op een aantal komen we later terug in deze tijdlijn. Daarnaast biedt het forum ook een plek waar Nederlandse en Vlaamse journalisten en onderzoekers in contact kunnen komen met de aseksuele gemeenschap.

2012: Nederlandse dramaserie Divorce

In december van 2012 begon RTL met het uitzenden van de dramaserie Divorce (2012-2016), die bedacht is door Linda de Mol. In de serie speelt Linda de Mol het personage Desiree Severijn. [8] Het personage had in de eerste twee seizoen een terugkerende bijrol. Ze was eerst de cardioloog van een van de hoofdpersonages, David, en kreeg later een relatie met hem. In hun relatie speelde aseksualiteit een belangrijke rol (zie Afbeelding 2). Nadat Desiree het met David uitmaakte omdat hij vreemd was gegaan met zijn ex-vrouw, komt ze na het tweede seizoen niet meer terug in de serie.  Desiree is het eerste, en tot nu toe enige, terugkerende aseksuele personage in een Nederlandse dramaserie. De uitzending waarin Desiree uit de kast komt zorgde voor een hoger bezoekersaantal op het Nederlandstalige AVEN-forum. [9]

Afbeelding  2: een moment uit Divorce waarin Desiree (Linda de Mol; links) en haar vriend David (Dirk Zeelenberg; rechts) samen een bijeenkomst voor aseksuele personen en hun partners bezoeken. [10]

2015: het Aseksuelen Salon

In samenwerking met COC Nijmegen en het Roze Huis in Nijmegen organiseerden drie aseksuele personen van het AVEN-forum op 28 maart 2015 de eerste bijeenkomst van het ‘Aseksuelen Salon’. Dit was de eerste vaste bijeenkomst voor aseksuele personen in Nederland, die om de maand werd gehouden. [11] Na intern overleg werd er besloten dat 28 mei 2016 de laatste bijeenkomst was. [12] Vanaf september 2016 tot maart 2017 gingen de bijeenkomsten op een andere locatie verder onder de naam Aseksuelen Borrel. Daarna stopte deze door organisatorische reden ook. [13]

Hoewel het Aseksuelen Salon en de Aseksuelen Borrel bij elkaar maar anderhalf jaar hebben bestaan, hebben deze bijeenkomsten wel een belangrijke invloed gehad op bijeenkomsten van aseksuele personen in Nederland. Vóór het Aseksuelen Salon werden op het AVEN-forum geregeld uitjes en bijeenkomsten georganiseerd. Maar het Aseksuelen Salon creëerde een nieuwe basis voor hoe dit type bijeenkomsten eruit kwam te zien en zorgde ook voor een toename aan bijeenkomsten in Nederland. Zo bestaan er op het moment van schrijven bijvoorbeeld drie groepen over het land verspreid die reguliere bijeenkomsten organiseren en is er een vierde aan het opstarten.

2015: Werkgroep Aseksualiteit

Uit de bijeenkomsten van het Aseksuelen Salon kwam de behoefte naar voren aan een belangenorganisatie voor de aseksuele gemeenschap in Nederland. Onder leiding van Juul werd op 1 oktober 2015 de Werkgroep Aseksualiteit opgericht om zichtbaarheid van aseksualiteit in Nederland te creëren. Dit was de eerste Nederlandse organisatie voor de aseksuele gemeenschap. [14] De werkgroep bestond tot maart 2017, en heeft in Nederland een basis gelegd waar onder meer de NOA een aantal jaar later op kon voortbouwen.

2018: aseksualiteit valt niet onder de lhbti-uitzondering voor asiel

Voor zover bekend is Nederland een van de weinige landen waar aseksualiteit een rol heeft gespeeld binnen de rechtspraak, in dit geval bij een asielzaak. De zaak, die van 2017 t/m 2018 liep, ging om een aseksuele man uit Algerije die naar Nederland was gevlucht en om asiel vroeg. Hij werd namelijk door zijn vader uit huis gezet en door mensen die hij kende bedreigd vanwege zijn seksuele oriëntatie en omdat hij niet wilde trouwen met zijn nicht. Omdat de man vond dat aseksualiteit onder de lhbti-uitzondering valt, heeft hij op basis hiervan een verblijfsvergunning aangevraagd in Nederland. De toenmalige staatssecretaris van Veiligheid en Justitie heeft deze aanvraag echter afgewezen. Hoewel hij erkende dat Algerije geen veilig land is voor lhbti-personen, was hij van mening dat aseksualiteit hier niet onder viel en aseksuele personen veilig konden leven in Algerije. De aseksuele man ging hiertegen in beroep en kreeg in 2017 een verblijfsvergunning toegekend van de Rechtbank Den Haag. [5][15] De rechtbank zag namelijk raakvlakken tussen de situatie van de vluchteling en de situatie van lhbti-personen. De toenmalige staatssecretaris ging tegen deze uitspraak in hoger beroep, waarna de Raad van State juist de toenmalige staatsecretaris gelijk gaf en het verzoek afwees. [5][16]

2019: NOA

Op initiatief van Amber Witsenburg (Afbeelding 3) kwam op 9 november 2019 een groep mensen bijeen op het kantoor van COC Nederland om een belangenorganisatie voor aseksuele personen in Nederland op te richten. Deze organisatie werd de Nederlandse Organisatie Aseksualiteit, oftewel de NOA. In de jaren erna werd de NOA steeds groter en bekender, en op 27 februari 2023 is de NOA officieel bij de KvK in geschreven als stichting. Daarmee is het de eerste Nederlandse stichting voor aseksualiteit in Nederland.

Afbeelding 3: NOA-voorzitter Amber die tijdens de Canal Parade 2023 op de boot van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) staat.

2023: aseksualiteit valt onder artikel 1 na grondwetswijziging

Sinds 2010 zijn verschillende Tweede Kamerleden bezig geweest met een wetvoorstel om artikel 1 van de Nederlandse grondwet te wijzigen. Via deze wetswijziging was het doel om ‘handicap’ en ‘hetero- en homoseksuele gerichtheid’ toe te voegen aan de non-discriminatiegronden van artikel 1 in de Grondwet. Dat laatste is tijdens de behandeling in de Tweede Kamer gewijzigd naar ‘seksuele gerichtheid’ [17]. De wetswijzing is uiteindelijk op 17 januari 2023 aangenomen. [18] Of aseksualiteit in deze wetswijziging onder ‘seksuele gerichtheid’ viel was lange tijd onduidelijk. Pas tijdens het laatste debat in de Eerste Kamer op 20 december 2022 verduidelijkte Tweede Kamerlid Habtamu de Hoop namens de initiatiefnemers dat aseksualiteit ook onder deze term valt binnen de nieuwe wettekst en aseksuele persoon dus ook beschermd worden tegen discriminatie. Deze verduidelijking kwam naar aanleiding van vragen van PvdA-senator Ruud Koole. Naast het feit dat aseksuele mensen hierdoor wettelijk worden beschermd tegen discriminatie op basis van hun seksuele oriëntatie, zorgt deze wetswijziging er ook voor dat aseksualiteit nu wettelijk wordt erkend als seksuele gerichtheid.

Bronnen:

  1. https://tvenradiodb.nl/index.php/68514/hadimassa.html (4-10-2024)
  2. Hadimassa in tien minuten naar drie landen verkocht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 28-04-1970. Geraadpleegd op Delpher op 16 oktober 2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000033363:mpeg21:p007
  3. NO CRICKET Zeg er ‘ns wat van…. “De Volkskrant”. ‘s-Hertogenbosch, 17-05-1971. Geraadpleegd op Delpher op 16 oktober 2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010848755:mpeg21:p005
  4. “Nieuwsblad van het Noorden”. Groningen, 09-11-1991, p. 36.  Geraadpleegd op Delpher op 16 oktober 2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011019797:mpeg21:p044
  5. Timmerman, S., Witsenburg, A., Berkemeijer, P.: ‘10x vraag en antwoord over aseksualiteit’, Movisie, 2022
  6. https://www.asexuality.org/?q=about.html (16-10-2024)
  7. https://du.asexuality.org/wiki/index.php?title=Hoofdpagina (16-10-2024)
  8. https://www.imdb.com/title/tt2421012/ (16-10-2024)
  9. https://du.asexuality.org/forum/index.php?topic=3962.0 (16-10-2024)
  10. Epskamp, J. (schrijver) & Schuurman, V. (regisseur). (2014, 30 maart) Liefdevol avontuur (seizoen 2, aflevering 3) [Aflevering tv-serie]. In J. De Mol (Producent), S. Van der Oest (Uitvoerend producent), Divorce, Talpa Fictie.
  11. https://du.asexuality.org/forum/index.php?topic=4365.0 (16-10-2024)
  12. https://du.asexuality.org/forum/index.php?topic=4977.0 (16-10-2024)
  13. https://du.asexuality.org/forum/index.php?topic=5160.0 (16-10-2024)
  14. https://du.asexuality.org/forum/index.php?topic=4556.0 (16-10-2024)
  15. Rechtbank Den Haag, uitspraak 5 april 2017, zaaknummer AWB 17/4218, AWB 17/4219 en AWB 17/4206. Geraadpleegd op 18 oktober 2024, van https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:RBDHA:2017:4449
  16. Raad van State, uitspraak 21 maart 2018, zaaknummer 201703038/1/V1. Geraadpleegd op 18 oktober 2022, van https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:RVS:2018:1002
  17. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/herziening-grondwet#:~:text=Het%20nieuwe%2C%20aangepaste%20artikel%201,ook%2C%20is%20niet%20toegestaan.%E2%80%9D (16-10-2024)
  18. https://nos.nl/artikel/2460196-verbod-op-discriminatie-om-handicap-of-seksualiteit-toegevoegd-aan-grondwet (16-10-2024)

Recensie: De A-seksueel / Hadimassa (1970)

adm_amber Recensies , , , , 0 reacties

Er zijn maar weinig aseksuele personages in Nederlandse series of films. Een daarvan is bijvoorbeeld Desiree uit de serie Divorce (2012-2016). Maar zij is niet de enige. In het satirisch televisieprogramma Hadimassa (1967-1972) was er een sketch over aseksualiteit, waarin Kees van Kooten waarschijnlijk het eerste (bevestigde) aseksuele tv-personage ter wereld speelde. Zelfs de beschrijving van aseksualiteit komt bijna overeen met de definitie die wij nu gebruiken. Was dit toeval en houdt de sketch stand in de huidige tijd? Onze vrijwilliger Peter schreef er een recensie over.

In 2015 ontdekte Tumblr-gebruiker Tristifere (ondertussen niet meer actief) een scène over aseksualiteit. Deze scène was onderdeel van een compilatie van het programma Hadimassa uit 1970 voor het Rose d’Or Festival in Montreux. [1] Wel een waarschuwing over de inhoud van de sketch: deze bevat seksueel grensoverschrijdend gedrag, conversietherapie, misbruik door een arts en het benoemen van verkrachting.

Hadimassa was een populair satirisch programma dat van 1967-1972 uitgezonden werd door de VARA, en bestond uit sketches over verschillende onderwerpen in de samenleving. Hadimassa werd geregisseerd door Dimitri Frenkel Frank. Onder meer Kees van Kooten, Wim de Bie en Annemarie Oster speelden in de verschillende sketches. [2]

De grappen in de sketch over aseksualiteit bestaan voornamelijk uit overdrijving en insinuatie. Deze leiden tot grovere grappen die niet bij iedereen in de smaak zullen vallen. De overdrijving laat echter wel zien hoe overgeseksualiseerd onze samenleving is. Veel aseksuele personen zullen dit herkenbaar vinden. Het hoofdpersonage Jaap, gespeeld door Kees van Kooten, spreekt over wat wij nu ‘verplichte seksualiteit’ noemen. Hij laat zien hoe hij tegen zijn zin seksueel grensoverschrijdend gedrag moet vertonen om normaal gevonden te worden. Ook zijn vader noemt Jaap een schande voor zijn familie vanwege Jaaps seksualiteit, nadat hij trots vertelt hoe zijn andere zoon een seksueel misdrijf heeft gepleegd. Beide momenten zorgen dan ook voor een interessante dynamiek. Je gaat je afvragen wat het doel is van de sketch.

De sketch is neergezet als een documentaire, door middel van een dramatische voice-over die praat over een nieuwe seksuele minderheid. De voice-over noemt dit ook daadwerkelijk ‘aseksualiteit’. De sketch gebruikt ongeveer dezelfde definitie van aseksualiteit die wij vandaag de dag gebruiken en de scènes kunnen herkenbaar zijn voor aseksuele mensen. Daardoor lijkt het wel alsof aseksualiteit toen een normaal gespreksonderwerp in onze samenleving was. Toch blijft er ook een gevoel hangen dat de sketch een reactie is op de samenleving van die tijd, een tijd waarin de lhbtiqa+-emancipatiebeweging in opkomst kwam en de seksuele revolutie gaande was. De sketch komt als geheel een beetje over  als een standaardreactie: ‘moeten we alles labelen? Zelfs een laag libido hebben?’ Dit is ook terug te lezen in een artikel over deze sketch in de Volkskrant uit 1975 (zie figuur), dat benoemt hoe er het afgelopen jaar veel over seksualiteit was gesproken (zie de uitgeschreven tekst onderaan deze recensie).

Tekst gaat door onder de afbeelding.

Figuur 1: een stukje van de recensie ‘Ongenuanceerd’ van Ineke Jungschleger over een terugblikuitzending van ‘Hadimassa’ uit de Volkskrant van 15-08-1975 [3]

Een laatste scène om te bespreken is een zeer heftige scene waar een dokter benoemt dat een aseksueel persoon alleen nog ‘genezen’ kan worden als die seksuele stimulatie ervaart. Daarna randt deze dokter een aseksuele vrouw aan. De vrouw ondergaat dit gevoelloos en lijkt zich niet bewust te zijn van wat er gebeurt. Ik kan gewoon niet begrijpen dat dit als een normale en grappige scène gezien kan worden. Mijn aanname is dan ook dat deze scène alleen is neergezet omdat de makers ervan uitgingen dat aseksuele personen niet bestaan. Ik weet niet of ik dat positief of negatief moet vinden.

Over het geheel genomen is de sketch een tijdscapsule voor de aseksuele gemeenschap. Deze bevat herkenbare en grappige momenten die het gevoel geven dat aseksualiteit al veel langer dan we denken onderdeel is van onze samenleving. Er zitten echter ook (heftige) scènes en uitspraken in die echt niet meer standhouden in onze tijd. Het is daarnaast lastig te zeggen of er bewust over aseksualiteit is geschreven als seksuele oriëntatie of dat de makers aseksualiteit als een fictief element zagen. Of het goede representatie is, is daarom ook slecht te beoordelen. Het is een product uit een andere tijd, waardoor context verloren is gegaan.

Uitgeschreven tekst Figuur 1:

Omdat ze op zijn kantoor niet mogen merken dat hij a-seksueel is, knijpt hij af en toe maar eens in het vieze dikke achterwerk van de koffiejuffrouw en gaat daarna even braken. Terugkijkend op die 50 minuten bleef de a-seksueel mij het meest bij. Waarom? Ik denk dat alles wat Hadimassa in zijn geheel vijf jaar lang tot een hoog gewaardeerd programma maakte, in dat ene nummer het sterkst geconcentreerd was: sterke tekst, geweldige presentatie (Kees van Kooten overtreft soms Ton van Duinhoven van wie ik toch geneigd ben te denken dat hij de beste televisieacteur van Nederland is) en het gevoel om de zaken op het juiste moment aan te pakken. Wat is er in die vijf jaar eind ’60, begin ’70 ontzettend veel op de televisie gekletst over seksualiteit […].

Bronnen:

  1. Frenkel, D.G. (Regie), 1970, Hadimassa (compilatie voor Montreux-festival), VARA
  2. https://tvenradiodb.nl/index.php/68514/hadimassa.html (4-10-2024)
  3. Ongenuanceerd. “De Volkskrant”. ‘s-Hertogenbosch, 15-08-1975. Geraadpleegd op Delpher op 04-10-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010881377:mpeg21:p011

Aseksualiteit in de 19de eeuw

NOA Kennis , , ,

Regelmatig wordt er nog gedacht dat aseksualiteit iets nieuws is, dat het is ontstaan op het internet. Maar niets is minder waar. Als je je erin verdiept kom je snel voorbeelden tegen waar, rekening houdend met de tijdgeest, aseksualiteit onder andere namen beschreven lijkt te worden. In het teken van Internationale Dag van Aseksualiteit neemt onze secretaris, Peter, je mee in een gedeelte van de geschiedenis van aseksualiteit. Om precies te zijn de tweede helft van de 19de eeuw.

We zullen beginnen bij de persoon die hoogstwaarschijnlijk de termen heteroseksueel en homoseksueel heeft bedacht. In 1869 schreef de Hongaarse schrijver Karl-Maria Kertbeny (zie afbeelding 1) anoniem twee pamfletten tegen de invoering van de Sodomiewetgeving (‘anti-homowetgeving’) in het toenmalige Pruisen (dat gedeeltes van het huidige Duitsland, Denemarken, Litouwen en Polen bevatte). Kertbeny gebruikte en beschreef in deze pamfletten, in het Duits, de woorden heteroseksueel en homoseksueel. Die laatste gebruikte hij om een term te hebben die neutraal en zonder oordeel is, in tegenstelling tot de term ‘sodomiet’ die toen vaak gebruikt werd. Ook gebruikte hij de term monoseksueel. Hoewel deze term nu gebruikt wordt als tegenhanger van Bi+-identiteiten, en mensen beschrijft die seksuele aantrekking voelen naar één gender, beschreef Kertbeny monoseksueel als iemand die simpel gezegd alleen plezier beleeft met zichzelf. [1][2][3][4]

Oude zwartwit foto van Karl Maria Kerbeny
Afbeelding 1: Een portret van Karl-Maria Kertbeny, ca. 1865. [5]

Ook in wetenschappelijke artikelen verschenen in deze periode verschillende termen die als voorgangers van aseksualiteit gezien kunnen worden. In 1886 publiceerde de Duitse psychiater Richard von Krafft-Ebing zijn werk ‘Psychopathia Sexualis’. [2][6] Hierin beschreef hij, in zijn ogen, seksuele afwijkingen aan de hand van casussen. In tien daarvan constateerde hij ‘Anæsthesia Sexualis’ (vertaling: seksueel anesthesie) bij personen. Von Krafft-Ebing beschreef anæsthesia sexualis als ‘het ontbreken van seksuele gevoelens’ en claimde dat het in al deze gevallen veroorzaakt werd door een ‘degeneratieve afwijking’ of ‘functionele hersenstoornissen’. Ook claimde hij dat het voornamelijk voorkomt bij vrouwen, terwijl het in negen van zijn tien casussen een man betrof. [7][8]

Hoewel Von Krafft-Ebing aseksualiteit pathologiserende, deed niet iedereen die zich bezighield met seksualiteit dit. Neem bijvoorbeeld de Duitse lerares Emma Trosse, naar mijn idee een belangrijke persoon in de geschiedenis van aseksualiteit. Emma Trosse wordt gezien als de eerste vrouw die in een wetenschappelijke context schreef over homoseksualiteit bij vrouwen. [2][3][9][10] In 1895 publiceerde zij anoniem haar werk ‘Der Konträrsexualismus in Bezug auf Ehe und Frauenfrage’ (vertaling: Contraseksualiteit in relatie tot trouwen en het vraagstuk rond vrouwenrechten). Met dit werk kwam ze op voor gelijke rechten voor seksuele minderheden en beargumenteerde ze dat seksuele diversiteit iets normaals en natuurlijks is dat niet genezen kan worden. In hetzelfde werk beschreef ze ook mensen die helemaal geen seksuele verlangens hebben en beschouwde ze dit als een natuurlijk onderdeel van seksuele diversiteit. [3][9][10] Ze gaf het niet hebben van seksuele verlangens de naam ‘Sinnlichkeitslosigkeit’ (vertaling: ‘zonder sensualiteit’ of ‘asensualiteit’) in haar werk van 1897, ‘Ein Weib? Psychologisch-biographische: Studie über eine Konträrsexuelle’ (vertaling: Een vrouw? Een psychologisch-biografische studie van contraseksualiteit). Hiermee beschreef ze mensen die geen ‘sensuele’ of geen seksuele/erotische verlangens hebben. Ook wordt de term door sommigen gezien als de mogelijke oorsprong van het woord ‘aseksualiteit’. Daarnaast was Trosse tegen het medicaliseren hiervan, gezien het een natuurlijke variatie is. Wat de term ‘Sinnlichkeitslosigkeit’ en het werk van Trosse nog specialer maakt, is dat ze in haar werk “Ist ‘freie liebe’ sittenlosigkeit?” (vertaling: Is ‘vrije liefde’ immoraliteit?) ook aangeeft zichzelf zo te identificeren en ze dus mogelijk als aseksuele vrouw opkwam voor aseksualiteit (zie afbeelding 2). [1][2][3][6][9][10][11]

Screenshot van een tekst in het Duits met een aantal zinnen onderstreept.
Afbeelding 2: Een screenshot van een gedeelte van pagina 6 en 7 uit het werk “Ist ‘freie liebe’ sittenlosigkeit?” van Emma Trosse uit 1987. In de tekst is de volgende zin onderstreept: ‘einen Menschen – ohne Sinnlichkeit… Verfasser hat den Mut, sich zu jener Kategorie zu bekennen’. Vertaling: ‘een mens zonder sensualiteit… De auteur is moedig genoeg om zichzelf tot deze categorie te rekenen’ [11]

Een jaar na het eerste werk van Trosse, in 1896, bracht ook de bekende Duitse seksuoloog Magnus Hirschfeld zijn eerste pamflet ‘Sappho und Sokrates’ (vertaling: ‘Sappho en Socrates’) uit. Hirschfeld kwam ook op en wordt als pionier gezien voor homo-, trans- en intersekse rechten. (Wel wil ik hierbij noemen dat Hirschfeld er ook racistische, seksistische en validistische ideeën op na hield en zich bezig hield met eugenetica. [12]) In ‘Sappho und Sokrates’ gebruikte hij, net als Richard von Krafft-Ebing, de term ‘Anæsthesia Sexualis’. Hirschfeld gebruikte de term echter om mensen zonder seksuele verlangens te beschrijven en gaf aan dat dit niet veranderd kan worden. [1][3][6][13] Later, van 1916 t/m 1920, begon hij ook andere termen te gebruiken voor hetzelfde begrip, waaronder ‘aseksueel’, en behandelde hij ook stereotypes. [3][6][14] Maar dat is misschien een onderwerp voor een vervolgartikel over het begin van de 20ste eeuw.

Aseksualiteit werd dus al in de 19de eeuw meegenomen in de discussies over en onderzoeken naar seksuele diversiteit, hoewel misschien onder andere noemers. Rond de eeuwwisseling lijkt ‘aseksualiteit’ wel de gebruikelijke term te worden. Het is daarnaast veelzeggend dat bekende activisten niet alleen het ontbreken van gevoelens/verlangens meenamen en noemenswaardig vonden in de discussie over seksualiteit, maar ze het tevens los zagen van de (heteroseksuele) norm. Ook zijn er negatieve associaties met aseksualiteit terug te vinden, waar de aseksuele gemeenschap nog steeds mee te maken heeft. Kijk bijvoorbeeld naar Richard von Krafft-Ebing, die het ontbreken van seksuele gevoelens/verlangens pathologiseerde en medicaliseerde. En er waren toen blijkbaar al verschillende stereotypes van aseksuele mensen. Dus in tegenstelling tot wat veel mensen denken, gaan de geschiedenis van aseksualiteit en problemen waar aseksuele mensen tegenaan lopen veel verder terug dan de tijd van het internet en sociale media.

Bronnen:

1. https://www.asexuals.net/the-history-of-asexuality/ (12-3-2024)

2. “The LGBTQ + History Book. Big Ideas Simply Explained”, 2023, DK, blz 106-107,122-123

3. Brown, S.J., “Refusing Compulsory Sexuality. A black asexual lens on our Sex-Obsessed Culture”, 2022,  North Atlantic books, blz. 152-158

4. https://outhistory.org/exhibits/show/heterohomobi/karlmaria (12-3-2024)

5. James Steakley – ‘Goodbye to Berlin? 100 Jahre Schwulenbewegung’, 1997, Berlin: Verlag rosa Winkel, blz. 30.

6. https://nothingradical.blog/2021/05/04/the-language-of-asexuality-before-aven/ (12-3-2024)

7. Krafft-Ebing, R. Von. “Psychopathia Sexualis: With Especial Reference to the Antipathic Sexual Instinct”, 2016, Forgotten Books, IBSN: 978-1-330-00862-1, blz. 42

8. Stremel, E. “A History of Asexuality: From Medical Problem to a Recognized Sexual Orientation”, 2022, the Ascendant Historian 2 (June), blz. 68-77.

9. Leidinger, C. “Emma Trosse (1863-1949), verheiratete Külz – Lehrerin, Leiterin, Autorin”, 2011, Mitteilungen der Magnus-Hirschfeld-Gesellschaft 48, Berlin, blz. 17-21

10. https://www.makingqueerhistory.com/articles/2024/1/25/emma-trosse (12-3-2024)

11. Trosse, E. “Ist ‘freie liebe’ sittenlosigkeit?”, 1897, Max Spohr Verlag, Leipzig, blz. 6-7

12. https://xtramagazine.com/culture/books/racism-gay-rights-hirschfeld-225917 (24-3-2024)

13. “The LGBTQ + History Book. Big Ideas Simply Explained”, 2023, DK, blz 138-139.

14.https://www.asexuality.org/en/topic/98639-indirect-mentions-of-asexuality-in-magnus-hirschfelds-books/ (12-3-2024)